7 Ekim sonrasında Orta Doğu'da yaşanan dönüşüm, İran'ın bölgesel güç dengesini sarstı. İsrail'in politikaları, Hizbullah ve Hamas gibi örgütlerin zayıflaması, Suriye'deki rejim sorunları İran'ın pozisyonunu zayıflattı. Peki, bu durumun arkasında yatan temel nedenler neler?
Ekonomik Faktörlerin Rolü
Ekonomi, devletlerin dış politikasında önemli bir rol oynar. Paul Kennedy'nin belirttiği gibi, devletlerin ekonomik kaynaklarını verimli kullanabilme yeteneği, rekabetin sonucunu belirler. Günümüzde endüstriyel kapasite, askeri rekabette de kritik öneme sahip. Sivil amaçlı ekonomik faaliyetlerin askeri kapasiteye dönüştürülebilmesi, ekonomiyi ulusal refahın yanı sıra askeri güç açısından da önemli kılar.
7 Ekim sonrası Orta Doğu'da yaşanan değişim, askeri ve siyasi dinamiklerle analiz edilse de, ekonomik faktörler de göz ardı edilmemeli. İran'ın inşa ettiği "Şii Hilali" güvenlik mimarisi, bu dönemde çözülme sürecine girdi. Bu durum, sadece İsrail'in saldırılarıyla açıklanamaz. İran'ın derinleşen ekonomik sorunları ve yeni ekonomik koridor projelerinden dışlanması, bu çözülmenin temel nedenlerindendir.
İran ekonomisi, 2000'li yılların başlarından itibaren kırılgan bir süreç yaşadı. Dünya Bankası verilerine göre, İran'ın GSYİH'si son yirmi yılda sınırlı bir artış gösterdi. Buna karşılık, Türkiye, Suudi Arabistan ve BAE gibi komşuları daha güçlü bir ekonomik büyüme sergiledi. İran'ın bu başarısızlığında, nükleer programı nedeniyle uygulanan yaptırımlar ve vekalet savaşlarının maliyeti etkili oldu.
Ekonomik Koridorların Etkisi
21. yüzyılın başlarından itibaren küresel jeopolitik hatlar yeniden şekilleniyor. Ekonomik koridorlar, bu yeni dönemde önemli bir rol oynuyor. Kuşak ve Yol İnisiyatifi, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru gibi projeler öne çıkıyor. Ancak, bu projelerin neredeyse tamamının İran'ı dışlaması, ülkenin küresel siyasetteki ağırlığının azalacağına işaret ediyor.
- Kuşak ve Yol İnisiyatifi
- Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru
- Çin-Myanmar Ekonomik Koridoru
- Kalkınma Yolu Projesi
- Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru
7 Ekim sonrası Orta Doğu'daki değişimleri anlamak için ekonomik faktörlere de odaklanmak gerekiyor. İran'ın bölgesel nüfuzunun zayıflamasında, ekonomik kırılganlıklar ve küresel ekonomik koridorlardan dışlanma önemli rol oynuyor. İran, bölgesel rakiplerinin ekonomik büyüme trendine ayak uyduramadığı gibi, yeni küresel jeoekonomik düzende de stratejik bir konum elde edemedi. Bu durum, İran'ı bölge güvenlik mimarisindeki değişim sürecinin pasif bir izleyicisi haline getirdi.
